چهل حدیث گهربار امام محمد باقر علیه السلام
۱. دقت در حساب به اندازه عقول در دنیا
انما یداق الله العباد فی الحساب یوم القیامة علی قدر ما اتاهم من العقول فی الدنیا. (۱)
خدا در روز قیامت نسبت به حساب بندگانش به اندازه عقلی که در دنیا به آنها داده است باریک بینی می‌کند.
۲. در زمان غیبت باید چنین باشیم
اِصبِروا عَلی اداء الفَرایضِ، وَ صابِرو عَدُوُّکم، وَ رابِطوا امامَکمُ المُنتَظَرِِ (۲)
صبر کنید برگزاردن احکام شرع و شکیبایی ورزید در برابر دشمنتان و آماده و حاضر یراق باشید برای امامتان که در انتظار او هستید.
۳.سخن نیک را از هرکس بگیرید
خُذُوا الکلِمَةَ الطَّیبَةَ مِمَّن قالَها و إن لَم یعمَل بِها (۳)
سخن طیب و پاکیزه را از هر که گفت بگیرید، اگر چه او خود، بدان عمل نکند.
۴. نافرمان خداشناس نیست
ما عَرَفَ اَللهَ مَن عَصاهُ. (۴)
خدا را نشناخته آن که نافرمانی اش کند.
۵. حسد و تحقیر با دانش نمی‌سازد
لا یکونُ اَلعَبدُ عالِماً حَتّی لا یکونَ حاسِداً لِمَن فَوقَهُ و لا مُحَقِّراً لِمَن دُونَهُ. (۵)
هیچ بنده ای عالم نباشد تا اینکه به بالا دست خود حسد نبرد و زیر دست خود را خوار نشمارد.
۶. جهادی مانند مبارزه با نفس نیست
لا فَضیلَةَ کالجِهادِ، ولا جِهادَ کمُجاهَدَةِ اَلهَوی . (۶)
فضیلتی چون جهاد نیست، و جهادی چون مبارزه با هوای نفس نیست.
۷. ترک جماعت مبطل نماز
من ترک الجماعة رغبة عنها و عن جماعة المسلمین من غیر علة فلا صلاة له. (۷)
کسی که از روی بی میلی،بدون عذر و علت نمازجماعت را که اجتماع مسلمانان است ترک کند، نمازی برای او نیست.
۸. گفتار بگونه ای که دوست داریم بشنویم
قولوا للناس احسن ما تحبون ان یقال لکم. (۸)
بهترین چیزی را که دوست دارید درباره شما بگویند، درباره مردم بگویید.
۹. حفظ زبان سبب مصونیت از گناه
لا یسلم احد من الذنوب حتی یخزن لسانه. (۹)
هیچ کس از گناهان سالم نمی‌ماند، مگر اینکه زبانش را نگه دارد.
۱۰. صله رحم سریعترین طاعت
ان اعجل الطاعة ثوابا لصلة الرحم. (۱۰)
نزدیکترین و سریعترین طاعت در ثواب، پیوند با خویشان است.
۱۱. مدارا قفل ایمان است
ان لکل شیءٍ قفلاً و قفل الایمان الرفق. (۱۱)
هر چیزی قفلی دارد و قفل ایمان مدارا کردن و نرمی است
۱۲.غضب فرونشان تا عذاب فرونشیند
ومن کف غضبه عن الناس کف الله تبارک وتعالی عنه عذاب یوم القیامة. (۱۲)
کسی که خشمش را از مردمان باز دارد خداوند نیز در روز قیامت عذابش را از او باز می‌دارد
۱۳. حق بندگی ادا کن تو خدا ترا کفایت کند
من عَبَد الله حق عبادته آتاه الله فوق امانیه و کفایته. (۱۳)
هر که خدا را، آنگونه که سزاوار اوست، بندگی کند، خداوند بیش ازآرزوها و کفایتش به او عطا می‌کند.
۱۴. شوخی کننده بدون ناسزاگویی محبوب خدا است
ان الله عزوجل یحب المداعب فی الجماعه بلا رفث. (۱۴)
خداوند عزوجل کسی را که در میان جمع، بدون ناسزاگویی شوخی کند، دوست دارد.
۱۵. مبارزه با نفس مانند مبارزه با دشمن
جَاهِد هَوَاک کمَا تُجَاهِدُ عَدُوَّک. (۱۵)
با هوای نفسانی خود مبارزه کن همانگونه که با دشمنت مبارزه می‌کنی
۱۶.خوش نیتی باعث افزایش رزق
من حسنت نیته، زید فی رزقه (۱۶)
هر که خوش نیت باشد، روزی اش افزایش می‌یابد.
۱۷. دوست داشتن میزان محبوبیت
اعرف المودة فی قلب اخیک بما له فی قلبک (۱۷)
دوستی قلبی برادرت را از اندازه دوستی قلبی خودت نسبت به او بفهم.
۱۸.بهترین آمیزه
ما شیب شی ء بشی ء احسن من حلم بعلم. (۱۸)
چیزی با چیزی نیامیخته است که بهتر از حلم با علم باشد.
۱۹. دعا درپشت سر برادر دینی
اَوشَک دَعوَهُ و اَسرَعُ اِجابَه دُعاءَ المَرءِ لِاَخیهِ بِظَهرِ الغَیبِ. (۱۹)
دعای انسان پشت سر برادر دینی اش، نزدیکترین و سریعترین دعا به اجابت است.
۲۰. بهترین نیکی در دنیا
مَا حَسَنَةُ الدُّنیا إلّا صِلَةُ الإخوانِ وَالمَعارِفِ. (۲۰)
خوبی دنیا جز در پیوند با برادران و آشنایان نیست.
۲۱.مدارا کننده صاحب ایمان
مَن قُسِمَ لَهُ الرَّفقُ قَسِمَ لَهُ الإیمانُ. (۲۱)
کسی که برایش مدارا تقسیم شده ایمان برای وی تقسیم گردیده
۲۲. احیاء علم چیست؟
رحم الله عبدا أحیا العلم قال: قلت: وما إحیاؤه؟ قال: أن یذاکر به أهل الدین وأهل الورع. (۲۲)
فرمود خدا رحمت کند بنده ای را که علم را احیاء کند، أبی الجارود می‌گوید عرض کردم احیاء علم چیست؟ فرمود: مذاکره با اهل علم و پرهیزکاران احیاء علم است
۲۳.بدزبان بیهوده گوی دشمن خدا است
إنَّ اللهَ یبغِضُ الفَاحِشَ المُتَفَحِّشَ. (۲۳)
راستی که خداوند شخص بد زبان بیهوده گوی را دشمن می‌داردی
۲۴. محبوبترین بنده خدا
مِن أحَبِّ عِبادِ اللهِ إلَی اللهِ المُحسِنُ التَّوَّابُ. (۲۴)
یکی از محبوبترین بندگان خدا در نزد خداوند کسی است که نیکوکار و بسیار توبه کننده باشد
۲۵. ره آورد تقوی
اِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ یقی بِالتَّقوی عَنِ العَبدِ ما عَزُبَ عَنهُ عَقلُهُ وَ یجَلّی بِالتَّقوی عَنهُ عَماهُ وَ جَهلَهُ. (۲۵)
خداوند به وسیله تقوا بنده را حفظ می‌کند از آنچه که عقلش به آن نمیرسد و کور دلی و نادانی او را بر طرف میسازد.
۲۶. ره آورد نماز اول وقت
ایّما مؤمن حافظ علی الصلوات المفروضة فصلاها لوقتها فلیس هذا من الغافلین. (۲۶)
هر مؤمنی محافظت برنمازش نماید، و او را در وقتش به جا آورد، از انسانهای غافل شمرده نمی‌شود.
۲۷. ره آورد شوم ستم در دنیا
الظُلمُ فِی الدُّنیا هُوَ الظُلُمَاتُ فِی الاَخِرَه. (۲۷)
ظلم در دنیا همان ظلمتها و تاریکی‌های آخرت است.
۲۸. امام باقر (علیه السلام) فرمودند:
اَلحِلمُ لِباسُ العالِمِ فَلا تَعرَینَّ مِنهُ. (۲۸)
بردباری لباس عالم است، پس تو خود را از آن عریان مدار.
۲۹.ارزش اشک ریختن از خوف خدا
ما مِن قَطرَةٍ احَبَّ الی اللهِ عَزَّوَجَلَّ مِن قَطرَةٍ دُمُوعٍ فی سََوَادِ اللَّیلِ مَخَافَةً مِنَ اللهِ لا یریدُ بِها غَیرهُ. (۲۹)
هیچ قطره ای در نزد خداوند عزوجل دوست داشتنی تر و محبوب تر از قطره ی اشکهایی که در تاریکی شب و از خوف خدا با اخلاص کامل ریخته می‌شود نیست.
۳۰.خدا اهل مدارا را دوست دارد
اِنَّ اللهَ رَفیقٌ یحِبُّ الرِّفقَ ویعطی علی الرفق ما لا یعطی علی العنف. (۳۰)
خداوند اهل مدارا است و مدارا را دوست دارد و به اهل عطا می‌کند آنچه را که به اهل عتاب و رفتار خشن عطا نمی‌کند.
۳۱.نیکو بودن نیکی و زشت بودن بدی
مَا اَحسَنَ الحَسَنَاتِ بَعدَ السَّییاتِ وَ مَا اَقبَحَ السَّییاتِ بَعدَ الحَسَنَاتِ
چه نیکوست نیکی ها بعد از بدیها و چه زشت است بدیها پس از نیکی ها
۳۲. بردباری لباس دانشمندان
اَلحِلمُ لِباسُ العالِمِ فَلا تَعرَینَّ مِنهُ. (۳۲)
بردباری لباس عالم است، پس تو خود را از آن عریان مدار.
۳۳.کبر سواری آتش
الکبرُ مَطَایا النَّارِ. (۳۳)
کبر و بزرگی نمودن(به منزله ی) مرکبی است که سوار خود را به سوی آتش می‌برد.
۳۴.اهل حیاء و عفت محبوب خدا
قال (علیه السلام): قال رسول الله صلی الله علیه وآله: ان الله یحب الحیی الحلیم العفیف المتعفف. (۳۴)
همانا خداوند انسان با حیا و بردبار را دوست دارد. خداوند دوست می‌دارد کسی را که با حیا، بردبار، پاکدامن، و باز ایستنده ی از حرام باشد.
۳۵.آرایش خویشتن برای خداوند
تَزَین للَّهِِ بِالصِّدقِ فِی الاعمالِ. (۳۵)
با راست کرداری، خود را برای خدا بیارای
۳۶.مشورت با چه کسی؟
اِستَشِر فی أمرِک الَّذینَ یخشَونَ اللَّهَ. (۳۶)
در کار خود، [فقط] با کسانی مشورت کن که از خدا میترسند
۳۷.صبر چیست و کدام صبر افضل است؟
الصَّبرُ صَبرانِ: صَبرٌ عَلی البَلاءِ حَسَنٌ جَمیلٌ وَ أفضَلُ الصَّبرَین الوَرَعُ عَن المَحارم. (۳۷)
صبر بر دو گونه است: صبر بر بلا که نیکو و زیباست و برترین این دو قسم پرهیز نمودن از حرامهای الهی است.
۳۸.بهترین عبادت چیست؟
مَا مِن عِبَادَة أفضَلَ عِندَ اللهِ مِن عِفَّةِ بَطن وَ فَرج. (۳۸)
هیچ عبادتی در نزد خدا برتر از ترک شهوات شکم و فرج نیست.
۳۹.بهار قرآن
لِکلِّ شَیءٍ رَبِیعٌ، وَرَبِیعُ القُرآنِ شَهرُ رَمَضَانَ. (۳۹)
هر چیزی بهاری دارد و بهار قرآن ماه رمضان است
۴۰.چگونگی منزل کردن در دنیای فانی
فَانزِل نَفسَکَ مِنَ الدُّنیا کَمَثَلِ مَنزِلٍ نَزَلتَهُ ساعَةً ثُمَّ ارتَحَلتَ عَنهُ. (۴۰)
خود را در دنیا چنان منزل ده که گویی ساعتی در آن منزل داری وسپس از آن کوچ می‌کنی.
تحقیق و تنظیم: خلیل حسین حسینی.
با تشکر از سایت شهید آوینی.
منابع
۱. غررالحکم جلد۲ - حدیث۳۲۶۰ – خاتمةالمستدرک میرزاحسین نوری- ج۱ ص۴۷. معانی الاخبار شیخ صدوق ص ۲.
۲. غیبه النعمانی، ینابیع المودة.
۳. تحف العقول، ص۳۹۱. بحارالانوار ج ۱۱۰ ص۱۶۰، ج۷۵ ص ۱۷۰.
۴. تحف العقول ص۲۹۴. الانوار البهیه شیخ عباس قمی ص ۱۴۳.
۵. تحف العقول ص۲۹۳
۶. تحف العقول ص ۲۸۶. مستدرک الوسایل میرزا حسین نوری ج ۱۱ ص ۱۴۳.
۷. امالی شیخ صدوق،ص۲۹۰.
۸. بحارالانوار،ج۶۵،ص۱۵۲. الکافی ج۲ ص ۱۶۵ محاضرات ج ۱ ص ۲۵۱.
۹. بحارالانوار،ج۷۵،ص۱۷۸ – تحف العقول - حسن بن علی بن حسین بن شعبة الحرانی- ص ۲۹۸
۱۰. تحف العقول،ص۳۰۳.
۱۱. جهاد النفس، ح۲۷۱. الکافی ج۲ ص ۱۱۸.
۱۲. جهادالنفس،ح۵۳۲. الکافی ج۲ ص ۳۰۵.
۱۳. بحارالانوار،ج۷۱ص۱۸۳.
۱۴. الکافی،ج۲،ص۶۶۳.
۱۵. عیون اخبار الرضا۲،ص۵۱.
۱۶. بحارالانوار، دار احیاء التراث العربی، ج ۷۵، ص ۱۷۵.
۱۷. تحف العقول، ص ۳۰۴.
۱۸. بحارالانوار، دار احیاء التراث العربی، ج ۷۵، ص ۱۷۲.
۱۹. الکافی، ج ۲، ص ۵۰۷.
۲۰. بحار الأنوار، ج ۴۶، ص۲۹۱.
۲۱. جهاد با نفس، ح ۲۷۲. وسایل الشیعه ج۱۱ ص۲۱۳.
۲۲. الکافی، ج ۱، ص ۴۱.
۲۳. جهاد با نفس، ح ۶۷۷. وسایل الشیعه الاسلامیه. ج۱۱ ص۳۲۷.
۲۴. جهاد با نفس، ح ۸۳۶. وسایل الشیعه ج۱۶ ص۷۶.
۲۵. الکافی، ج ۸، ص ۵۲، ح ۱۶.
۲۶. وسایل الشیعه، ج ۳، ص ۷۹.
۲۷. جهاد با نفس، ح ۷۳۳. وسایل الشیعه الاسلامیه. ج۱۱ ص۳۴۰ ح۲۰.
۲۸. الکافی، ج ۸، ص ۵۵.
۲۹. جهاد با نفس، ح ۱۳۷. وسایل الشیعه الاسلامیه. ج۸ ص۵۲۴.
۳۰. جهاد با نفس، ح ۲۸۳. وسایل الشیعه الاسلامیة. ج۱۱ ص۲۱۲.
۳۱.جهاد با نفس، ح ۸۸۰. وسایل الشیعه الاسلامیة. ج۱۱ ص۳۸۴- المجالس: ص ۱۵۳- الکافی ج۲ ص ۴۵۸.
۳۲. الکافی، ج ۸، ص ۵۵.
۳۳.جهاد با نفس، ح ۵۷۸. وسایل الشیعه الاسلامیة. ج۱۱ ص ۳۰۱.
۳۴. جهاد با نفس، ح۲۵۹ - وسایل الشیعة الإسلامیة. ج۱۱ ص۲۱۱.
۳۵. تحف العقول، ص ۲۸۵. بحار الانوار ج ۷۵ ص۱۶۴.
۳۶. تحف العقول، ص ۲۹۳. بحار الانوار ج ۷۵ ص۱۷۲.
۳۷. جهاد با نفس،ح ۱۶۳- وسایل الشیعه آل البیت ع.. شیخ حرعاملی ج۱۵ ص۲۳۷ حدیث ۲۰۳۷۲
۳۸. الکافی، ج۲، ص ۶۳۰
۳۹. جهاد با نفس، ح۲۰۵. وسایل الشیعه آل البیت ع.. شیخ حرعاملی ج۱۵ ص۲۵۰ حدیث ۲۰۴۲۱.
۴۰. بحارالأنوار، ج ۷۵، ص ۱۶۵
سایت ابنا
