مقدمه:
اعتقاد به یک مصلح و منجی که سرانجام جهان را به سوی عدالت رهنمون می‌سازد و جامعة بشری را به سعادت و تکامل می‌رساند امری است که در بین تمامِ ادیانِ آسمانی مشترک است. و ما مسلمانان نیز، به آمدن یک منجی ازعترت پیامبر(صلی الله علیه و آله) که ((مهدی)) نام دارد و در آخرالزمان ظهور خواهد کرد اعتقاد داریم، اما در میان فرقه‌های مختلف، دربارة شخصیت مهدی و ویژگیها و نسبِ او اختلاف وجود دارد.
به عنوان مثال، اهل سنت در تعیین مهدی موعود به صورت مشخص، با شیعه موافقت ندارند. برخی دربارة پدر و مادر او اختلاف دارند، برخی دربارة سلسلة نسب او، و برخی در زمانِ میلاد او اختلاف دارند و می‌گویند او در هنگامة ظهور به دنیا خواهد آمد. این در حالی است که بیش از ۷۰ عالمِ اهل سنت قایل هستند که مهدی به دنیا آمده و در قید حیات است (۱) و بیش از یکصد کتاب مشهور به قلمِ مشاهیرِ علمای بزرگِ اهل سنت وجود دارد که احادیث مربوط به صفات، علامات و جزییات ظهور حضرت مهدی را در آنها نقل نموده‌اند. (۲)
ما در این مقال برآنیم تا نشان دهیم آن مهدی که باید در آخرالزمان ظهور کند و جهان را به نور خود روشن کند در روایات و کتب اهل سنت، همان ویژگیهای مهدی را دارد که مشخصاً در اعتقادات شیعه است یعنی فرزند امام حسن عسکری(علیه السلام) که از ذریة امام حسین(علیه السلام) بوده و از اولاد حضرت فاطمه(سلام الله علیها) و از اهل بیت پیامبر گرامی اسلام است.
پیش از آن که به این مسئله بپردازیم به اعتراف علمای اهل سنت دربارة تواترِ این احادیث می‌پردازیم تا جای هیچ شک و شبهه‌ای باقی نماند.
تواتر احادیث درباره امام مهدی(عج): (۳)
جمع زیادی از علمای اهل سنت به تواترِ احادیث (۴) دربارة امام مهدی و نیز ویژگیهای او، از قبیل اینکه زمین را پر از عدل و داد می‌کند و یا از اهل بیت پیامبر است و همچنین از اولاد حضرت زهرا(سلام الله علیها) و یا از اولاد امام حسین(علیه السلام) است و اعتقاد دارند که در پایین به اسامی برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
۱- صبان در کتاب اسعاف الراغبین، ب ۲ ص ۱۴۰.
۲- شبلنجی در کتاب نورالابصار، ص ۱۵۵.
۳-شیخ عبدالحق در کتاب لمعات به نقل از حاشیة سنن ترمذی، ج ۲ ص ۴۶.
۴-ابی الحسین آبری به نقل از صواعق، ص ۹۹.
۵-ابن حجر و سید احمد ابن سید زینی دحلان در کتاب الفتوحات الاسلامیه، ج ۲ ص ۲۱۱.
۶-حافظ در کتاب فتح الباری به نقل از غایه المأمول، ج ۵ ص ۳۸۲.
۷-ابوعبدالله محمدبن یوسف بن محمد گنجی شافعی در کتاب البیان فی اخبار صاحب الزمان، بخش ۱۱.
قابل ذکر است مؤلف کتاب البیان در صفحه ۸۶ می‌نویسد: ((من این کتاب را عاری از روایات شیعه قرار دادم تا احتجاج به آن محکمتر باشد.))
اربلی می‌افزاید که این کتاب مشتمل بر ۲۵ باب است که ۲۴ باب آن اختصاص به ذکر روایات مهدی از طریق اهل سنت دارد. (۵)
۸-شیخ منصور علی در کتاب غایه المأمول.
۹-استاد احمد محمد صدیق در کتاب ابراز الوهم المکنون.
۱۰-ابوالطیب در کتاب الاذاعه.
۱۱-ابولحسن سحری و عبدالدهاب عبداللطیف در حاشیة کتاب صواعق.
۱۲-علامة شوکانی در این خصوص کتابی تألیف نموده است به نام ((التوضیح فی تواتر ما جاء فی المنتظر و الدجال و المسیح)).
۱۳-محمد بن جعفر الکتانی بخشی را در کتاب نظم المتناثر آورده است به نام ((الاحادیث الوارده فی المهدی المنتظر متواتره)).
۱۴-شیخ محمد زاهد کوثری بخشی را در کتاب نظره عابره آورده است به نام ((و اما تواتر احادیث المهدی و الدجال و المسیح فلیس بموضع ریبه عند اهل العلم بالحدیث))
مهدی از عترت و اهل بیت پیامبر است
در بسیاری از احادیثِ ذکر شده در کتب اهل سنت، مهدی کسی است که از فرزندان پیامبر و از اهل بیت او خواهد بود که اگر بیش از یک روز از عمر دنیا باقی نمانده باشد او در آن روز ظهور خواهد کرد و عدالت را در جهان برقرار خواهد نمود. به عنوان نمونه عالمِ بزرگ اهل سنت ((حافظ ابو نعیم احمدبن عبدالله اصفهانی)) در کتاب ((اربعین)) خود از صحابی بزرگ پیامبر، حذیفه ابن الیمان نقل می‌کند که گفت: رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود:
((لَوْ لَمْ یَبْقَ مِنَ الدُّنْیا إلاّ یَوْمٌ واحِدٌ لَطَوَّلَ اللهُ ذلِکَ الْیَوْمِ حَتیّ یَبْعَثَ رَجُلاً مِنْ وُلْدی إسْمُهُ إسْمی)) (۶)
ترجمه: اگر از عمر دنیا بیش از یک روز باقی نمانده باشد، خداوند آن روز را طولانی می‌گرداند تا اینکه مردی از فرزندانم را که اسمِ او اسم من است برانگیزاند.
و نیز با سند خود از ابوهریره نقل می‌کند که پیامبر(صلی الله علیه و آله و سلم) فرمود:
((لَوْ لَمْ یَبْقَ مِنَ الدُّنْیا إلاّ لَیْلَهً لَمَلِکَ فیها رَجُلٌ مِنْ أهْلِ بَیْتی)) (۷)
ترجمه: اگر از دنیا باقی نماند مگر یک شب، در آن شب، مردی از اهل بیتم (بر زمین) فرمانروا شود.
با توجه به این روایات و روایات دیگری که در این زمینه وجود دارد ((مهدی)) از دودمان و اهل بیت پیامبر گرامی اسلام خواهد بود.
مهدی از اولاد حضرت زهرا(سلام الله علیها) است
دسته دیگری از روایات که در کتب مختلفِ اهل سنت نقل شده است علاوه بر آنکه مهدی را از اهل بیت پیامبر می‌دانند او را از اولاد و فرزندانِ دخت مکرّم پیامبر اسلام، یعنی حضرت فاطمه(سلام الله علیها) معرفی می‌کنند. ام‌سلمه همسر پیامبر(صلی الله علیه و آله) از ایشان نقل می‌کند که فرمودند:
((ألْمَهْدیُّ مِنْ عِتْرَتی مِنْ وُلْدِ فاطِمَه)) (۸)
ترجمه: مهدی از عترتم می‌باشد و او از فرزندان فاطمه(سلام الله علیها) است.
این حدیث را حافظ ابو داوود در سننِ خود ضبط نموده است؛ و صاحب جواهر العقدین نیز ذکر کرده و مسلم، ابوداوود، نسایی، ابن ماجه، بیهقی، صاحب مصابیح و دیگران نیز در کتب حدیثی خود آن را آورده‌اند.
و نیز عالم بزرگ اهل سنت ((مناوی مصری)) در کتاب کنوز الدقایق می‌نویسد که رسول خدا(صلی الله علیه و آله و سلم) خطاب به دخترش فاطمه(سلام الله علیها) فرمود:
((یا فاطِمَهُ أمَّا الْمَهْدیُّ فَمِنْکِ)) (۹)
ترجمه: ای فاطمه، مهدی از تو می‌باشد.
و عالِم اهل سنت ((حاکِم)) این روایت را در کتاب ((مستدرک)) نیز آورده است. عالمِ دیگر اهل سنت، ابونعیم در کتابِ ((اربعین)) خود از زهری و او از علی بن الحسین و او از پدرش نقل می‌کند که پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله و سلم) به فاطمه(سلام الله علیها) فرمود:
((ألْمَهْدیُّ مِنْ وُلْدِکِ)) (۱۰)
ترجمه: مهدی از فرزندان توست.
پس با توجه به این احادیث، مهدی از عترت پیامبر و از اولاد حضرت زهرا(سلام الله علیها) می‌باشد.
مهدی از اولاد امام حسین(علیه السلام) و نام مادرش نرجس و یا صیقل است
در دستة دیگری از روایات، جزییات بیشتری از شخصیت مهدی بیان شده است که علاوه بر آنکه سلسلة آباء و اجداد او را معین نموده است نام مادرش را هم ذکر کرده است. عالمِ مشهور اهل سنت حافظ ابو نعیم در کتاب اربعین خود در دنبالة حدیثی که گذشت (لو لم یبق من الدنیا.. اسمه اسمی)، آورده است که سلمان برخاست و گفت: ((یا رسول الله او (مهدی) از کدام فرزندت می‌باشد؟ پیامبر فرمودند: از این فرزندم. و با دستش بر کتف حسین(علیه السلام) زد.)) (۱۱)
((ابن طلحه)) نیز که یکی از بزرگان اهل سنت می‌باشد در بیان سلسلة نسب مهدی در کتابش می‌نویسد:
((در ذکر ابوالقاسم محمد بن الحسن الخالص ابن علی المتوکل ابن محمد القانع ابن علی الرضا ابن موسی الکاظم ابن جعفر الصادق ابن محمد الباقر ابن علی زین العابدین ابن الحسین الزکی ابن علی المرتضی امیرالمؤمنین ابن ابی طالب.. و مادرش را ام ولد می‌نامند که صیقل نیز گفته شده است.)) (۱۲)
((ابن صبّاغ)) هم که یکی دیگر از مشاهیر علمای اهل سنت است دربارة همین مطلب در کتاب خود می‌نویسد:
((سلسلة نسب او (مهدی) بدین قرار است: ابوالقاسم محمد الحجه ابن الحسن الخالص ابن علی الهادی ابن محمد الجواد ابن علی الرضا ابن موسی الکاظم ابن جعفر الصادق ابن محمد الباقر ابن علی زین العابدین ابن الحسین الشهید ابن علی ابن ابیطالب رضی الله عنهم مادرش نیز ام ولد است که به نرجس و خیره الإماء یعنی برترین کنیزان مشهور است.)) (۱۳)
می‌بینیم که این دسته از روایات، جزییات بیشتری از شخصیت مهدی را یعنی، سلسلة پدران او تا حضرت علی(علیه السلام) و نام مادرِ ایشان یعنی نرجس و یا صیقل، را بیان می‌کنند. نکتة قابل توجه آن است که مهدی را از اولاد امام حسین(علیه السلام) معرفی می‌کنند برخلاف اعتقاد برخی از عالمان اهل سنت که او را از اولاد امام حسن(علیه السلام) می‌دانند و حتی به کنیز بودن مادرِ ایشان که مطابق اعتقاد شیعیان است نیز اشاره شده است.
مهدی فرزند امام حسن عسکری(علیه السلام) است:
دستة دیگری از روایات اهل سنت، مهدی را مستقیم از اولاد امام حسن عسکری(علیه السلام) معرفی می‌کنند و به ذکر وقایعی در این زمینه نیز پرداخته‌‌اند. ((نصربن علی جهضمی)) که از ثِقات رجال اهل سنت است در کتاب ((موالید الائمه)) نقل کرده که حضرت امام حسن عسکری(علیه السلام) هنگام ولادت فرزندش ((محمد)) فرمود:
((ستمکاران گمان کردند که مرا می‌کشند و این نسل را مقطوع می‌سازند پس چگونه یافتند قدرت قادر را؛ و او را ((مؤمل)) نام گذارد.)) (۱۴)
و نیز روایت است که در روز سوم ولادت مهدی، پدرِ بزرگوارش او را به اصحاب خود نشان داد و فرمود:
((این است جانشین من و امام شما بعد از من و او همان قایمی است که گردنها به انتظار او کشیده می‌شود پس وقتی زمین پر از جور و ستم شد ظاهر می‌شود و آن را از عدل و داد پر می‌کند.)) (۱۵)
و عالمِ عارفِ مشهورِ اهل سنت، ((ملاّ عبدالرحمن جامی)) از بعضی روایت کرده که بر امام حسن عسکری(علیه السلام) وارد شدند و از امام بعد از او پرسیدند. امام عسکری(علیه السلام) نیز به اندرونی خانه‌شان وارد شدند و کودکی را در سن سه سالگی که مانند ماه شب چهارده بود بر دوش گرفته بیرون آمدند و فرمودند:
((ای فلان، اگر پیش خدای تعالی گرامی نبودی این فرزند را به تو نمی‌نمایاندم نام این فرزند نام رسول است و کنیة وی کنیة او است.)) (۱۶)
و شیخ عارف، محیی الدین عربی می‌گوید: ای مسلمانان بدانیدکه چاره‌ای از خروج مهدی فرزند حسن عسکری نیست. (۱۷)
و نیز گنجی در کتاب ((کفایه الطالب فی مناقب امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب)) بعد از ذکر تاریخ ولادت و وفات امام عسکری(علیه السلام) می‌گوید:
((او را فرزندی است که همان امام منتظر می‌باشد.)) (۱۸)
با توجه به مطالب و روایاتی که گذشت؛ مهدی شخصیی است از:
اهل بیت پیامبر و از اولاد حضرت فاطمه(سلام الله علیها) که جد او امام حسین(علیه السلام) بوده و نام پدر او امام حسن عسکری(علیه السلام) و نام مادر او نرجس و یا صیقل می‌باشد که الآن نیز در قید حیات می‌باشد ولی از مردم کناره گرفته و در غیبت به سر می‌برد. و روزی حتماً ظهور خواهد کرد و دنیا را پر از قسط و عدل خواهد نمود. و اینها مباحثی است که به صورتِ دقیق و مشخص در اعتقاد شیعیان در مورد شخصیت مهدی وجود دارد.
اعتراف برخی از علمای اهل سنت به وجود حجه ابن الحسن العسکری (عج الله تعالی فرجه) (۱۹)
پس از بررسی نَسَب مهدی و مشخص شدن پدر و مادر او و نیز سلسلة آباء و اجداد او در روایات اهل سنت، به اعتراف برخی از عالمان اهل سنت به وجود مهدی که همان مهدیِ شیعه یعنی حجه ابن الحسن العسکری(عج) می‌باشد اشاره می‌کنیم. به امید آنکه گامی در جهت هم عقیده شدن مسلمانان نسبت به ضروریات اعتقادی دین مبین اسلام برداشته باشیم.
۱-ابو سالم کمال‌الدین‌محمد‌ابن‌طلحه‌ابن‌محمد‌بن‌ابی‌الحسن قرشی نصیبی شافعی که تقی الدین ابوبکر احمد بن قاضی شهید و یافعی و عبدالغفار بن ابراهیم عکی شافعی او را ستوده و به بزرگی یاد کرده‌اند در کتابش به نام ((مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول)).
۲-ابو عبدالله محمدبن یوسف بن محمد گنجی شافعی در کتابهای البیان و کفایه الطالب.
۳-نور الدین علی بن محمد بن صباغ مالکی در کتاب الفصول المهمه.
۴-شمس الدین ابو مظفر یوسف بن قزاغلی ابن عبدالله بغدادی حنفی معروف به سبط ابن جوزی در کتاب تذکره خواص الامه فی معرفه الائمه.
۵-ابوالعرفان محیی الدین ابوعبدالله محمد بن علی بن محمد بن عربی حاتمی طایی اندلسی که در صالحیة دمشق مدفون است در کتاب الفتوحات المکیه.
۶-نور الدین عبدالرحمن بن احمد بن قوام الدین دشتی جامی حنفی و به قولی شافعی در کتاب شواهد النبوه.
۷-عارف مشهور شیخ عبدالوهاب بن احمد بن علی شعرانی مصری در کتاب الیواقیت و الجواهر فی بیان عقاید الاکابر.
۸-محدث معروف سید جمال الدین عطاءالله ابن سید غیاث الدین فضل الله ابن سید عبدالرحمن در کتاب روضه الاحباب فی سیره النبی و الآل و الاصحاب.
۹-حافظ محمدبن محمد بن محمود بخاری معروف به خواجه پارسای حنفی در کتاب فصل الخطاب.
۱۰-عارف عبدالرحمن که از مشایخ صوفیه است در کتاب مرآه الاسرار.
۱۱-شیخ حسن عراقی که ماجرای تشرف او را به خدمت امام زمان، شعرانی در جزء دوم کتاب لواقح الانوار فی طبقات الاخیار که به طبقات کبری مشهور است، نقل می‌نماید.
۱۲-ابومحمد احمد ابن ابراهیم بلاذری در حدیث مسلسل، که این حدیث را شاه ولی الله دهلوی پدر عبدالعزیز دهلوی معروف به شاه صاحب در کتاب التحفه الاثنی عشریه فی الرد علی الامامیه نقل نموده است.
۱۳-ابومحمد عبدالله ابن احمد محمد بن خشاب معروف به ابن خشاب در کتاب تواریخ موالید الائمه و وفیاتهم.
۱۴-جلال الدین محمد رومی صاحب مثنوی متوفای سال ۶۷۲
پی‌نوشت:
۱-منتخب الاثر فصل سوم باب اول
۲-نوید امن و امان تألیف آیه الله صافی گلپایگانی ص ۷۶ - ۷۸
۳-نوید امن و امان ص ۷۴.
۴-حدیث متواتر حدیثی را گویند که راویان و کسانی که آن را نقل می‌کنند جمعی باشند که عادتاً، اتفاق و تبانی آنها بر کذب ممکن نباشد.
۵-به نقل از ترجمة کتاب اعیان الشیعه جزء امام مهدی ص۱۷۱، این کتاب بخشی از کتاب کبیر ((فی رحاب ائمه اهل البیت)) تألیف علامه سید محسن امین است.
۶-همان، ص ۹۵.
۷-همان،ص ۹۷.
۸-البیان، ص ۹۹ به نقل از ترجمة کتاب اعیان الشیعه جزء امام مهدی، ص ۱۰۰.
۹-به نقل از ترجمة کتاب اعیان الشیعه جزء امام مهدی، ص ۱۰۰.
۱۰-همان، ص ۱۰۰.
۱۱-همان، ص ۹۵.
۱۲-مطالب السؤول باب ۱۲ به نقل از ترجمة کتاب اعیان الشیعه جزء امام مهدی، ص ۱۷۰.
۱۳-الفصول المهمه لمعرفه الائمه فصل ۱۲ به نقل از ترجمة کتاب اعیان الشیعه جزء امام مهدی، ص ۱۷۳.
۱۴-اثبات الهداه، ج ۶ ص۳۴۲ ب ۳۱ ف ۱۰ ح ۱۱۶ به نقل از نوید امن و امان، ص ۲۳۶.
۱۵-ینابیع الموده، ص ۴۶۰ به نقل از نوید امن و امان، ص ۲۳۶.
۱۶-النجم الثاقب باب ۵، ص ۱۹۰ که این حدیث را از کتاب شواهد النبوه نقل نموده است.
۱۷-النجم الثاقب، ص ۱۴۷ که این مطلب را از کتاب فتوحات مکیه باب ۳۶۸ نقل نموده است.
۱۸- به نقل از ترجمة کتاب اعیان الشیعه جزء امام مهدی، ص ۱۷۱.
۱۹- همان ص۱۶۷
/
وبلاگ آخرین ستاره (با کمی ویرایش)
